Sâu gối lứa là gì, vì sao “khó trị”, và cách nhìn cho đúng để tư vấn hiệu quả

1) “Sâu gối lứa” nghĩa là gì?

“Sâu gối lứa” là tình huống trong cùng một ruộng/vườn, cùng một thời điểm lại có nhiều “lứa tuổi” sâu khác nhau: có con mới nở, có con đang lớn, thậm chí đã chuẩn bị hoá nhộng. Vì vậy, mình rất khó chọn “một thời điểm vàng” để xử lý trúng hết.

Dấu hiệu bà con hay gặp:

• Trên lúa: thăm đồng thấy vừa có sâu, vừa có bướm (bướm đang đẻ tiếp nên sâu non tiếp tục nở), đó là biểu hiện điển hình của sâu cuốn lá “gối lứa”. 

• Với sâu keo mùa thu trên ngô: nhiều nguồn địa phương mô tả ra rải, lứa kéo dài, gối lứa, nên cùng lúc có nhiều độ tuổi, rất khó phòng trừ. 

2) Vì sao sâu gối lứa làm nông dân “tốn thuốc mà vẫn còn sâu”?

Có 4 lý do thực chiến:

1. Phun một lần thường chỉ “ăn” được một nhóm tuổi

• Sâu nhỏ dễ trúng và dễ chết hơn.

• Sâu lớn ăn khỏe nhưng hay “lì”, lại ẩn kỹ hơn.

2. Đẻ rải rác → nở rải rác
   Hôm nay phun xong thấy giảm, vài ngày sau lại tăng vì lứa trứng mới nở.

3. Thời vụ kéo dài, ruộng/vườn quanh đó luôn có “nguồn sâu”
   Khu nào gieo trồng nối vụ, ruộng/vườn kế bên khác tuổi cây, thì sâu có “đường” qua lại liên tục.

4. Nếu xử lý trễ, sâu đã vào giai đoạn gây hại mạnh
   Trên lúa, sâu cuốn lá gối lứa đúng giai đoạn làm đòng – trổ có thể gây thiệt hại nặng nếu quản lý không tốt. 

3) Nguyên tắc tư vấn kỹ sư nên bám: “cắt được lứa sâu” chứ không chỉ “hạ được sâu”

Để giảm cảnh “phun xong vẫn còn”, cách nghĩ hiệu quả hơn là:

Theo dõi đúng dấu hiệu để biết có gối lứa không

• Có bướm bay và có sâu non sẽ có khả năng gối lứa cao. 

• Ruộng,vườn có đủ loại kích thước sâu (nhìn bằng mắt thường).

Ưu tiên đánh vào giai đoạn sâu còn nhỏ, và có thể phải nhắc lại theo khuyến cáo

Một số hướng dẫn khuyến nông nêu rõ: nếu mật độ cao, xen gối lứa kéo dài thì có thể cần xử lý thêm lần nữa sau 5–7 ngày (tuỳ cây, tuỳ đối tượng, tuỳ nhãn thuốc). 

Đổi “nhóm cơ chế tác động” để giảm rủi ro giảm hiệu lực

Sâu gối lứa mà mình dùng mãi một kiểu thuốc, rất dễ rơi vào vòng lặp: giảm nhanh rồi bật lại.

4) Một số “thuốc/hoạt chất đời mới” đang được quảng bá mạnh về khả năng xử lý sâu gối lứa

Nhóm đang được nhắc nhiều vì “đánh sâu khó trị / gối lứa”

• Isocycloseram – sản phẩm Incipio® 200SC (Syngenta)
  Trên trang hãng, Incipio được giới thiệu có thể “diệt sạch sâu gối lứa” và là đại diện nhóm IRAC 30, cơ chế tác động thần kinh khác biệt. 

• Tetraniliprole – sản phẩm Vayego 200SC (Bayer)
  Các bài giới thiệu/ra mắt tại Việt Nam nêu Vayego chứa tetraniliprole và định vị là giải pháp mới cho nhiều sâu miệng nhai. 

• Chlorantraniliprole (nhóm diamide) – ví dụ Brethon Plus 20SC
  Một số nhà sản xuất/nhà phân phối quảng bá chlorantraniliprole là hoạt chất mới, hiệu lực kéo dài trên sâu khó trị (tuỳ đăng ký cụ thể). 

Một số phối hợp/hoạt chất trong danh mục được phép dùng (nguồn chính thống) có đối tượng sâu miệng nhai

Trong Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam (PPD, phụ lục ban hành kèm văn bản năm 2024) có liệt kê các phối hợp đáng chú ý với đối tượng như sâu cuốn lá/sâu keo mùa thu, ví dụ:

• Methoxyfenozide + Pyridalyl – Mepyda 240SC (có đối tượng sâu keo mùa thu/ngô; sâu cuốn lá/lúa…). 

• Methoxyfenozide + Spinetoram – Pixy® 360SC (sâu keo mùa thu/ngô; sâu cuốn lá/lúa…). 

Hoạt chất “mới nổi” hay được giới thiệu ở mảng rau màu

• Fluxametamide – được một số bài giới thiệu là hoạt chất mới, ở Việt Nam có nhắc tới tên Gracia 100EC (bài viết nêu dùng cho sâu tơ và bọ trĩ theo đối tượng đăng ký/giới thiệu). 

5) Checklist tư vấn nhanh ngoài đồng

1. Ruộng/vườn có đủ cỡ sâu và có bướm? Khả năng xác suất gối lứa cao. 

2. Sâu đang gây hại chủ yếu ở lá non, nõn, hay bắp/trái? nên chọn chiến lược “đánh trúng chỗ”.

3. Mục tiêu là “cắt lứa” (giảm cả đợt nở), không phải chỉ “hạ con đang thấy”.

4. Nếu gối lứa kéo dài, thường phải theo dõi sát và có thể cần xử lý nhắc lại theo khuyến cáo chuyên môn/nhãn. 

5. Luân phiên nhóm cơ chế tác động để giảm nguy cơ giảm hiệu lực.